Aggiunte a “Mormanno e il suo dialetto”
Dopo la pubblicazione in Agosto 2014 della ricerca: Mormanno e il suo dialetto – Falco Editore, Cosenza, ogni giorno mi sono tornati in mente nòvi dìtti, alcuni ricordatimi d’estate da gentili Compaesane/i, cui va il mio sentito grazie.
Li ho subito trascritti, perchè tutti coloro che posseggono già il libro possano inserirli come aggiunta.
Nòvi Dìtti
1. A cu dòna e a cu prumìnti
2. Addù nun ci mìntisi l’àcu, po’ ci mìntisi la càpu
3. An’avùtu paròli
4. A nà vrhànca siccàt’àij àppicàtu la vértula?
5. Annumìnasi lu Diàvulu e spùntanu li còrni
6. A quànnu a quànnu ci l’avìja ‘ncappàta(u)
7. Attèntu a nun ‘ntrhuppicà!
8. Avìssimu mangiàtu ‘ntrhò lu stéssu piàttu?
9. A’ vìstu la malaparàta!
10. Beniméiju nun c’àggijhu dìttu
11. Cèvuz’ e muntùni, mènz’a lu massàru e mènz’a lu patrhùni
12. Chi ti vò appiccijà ‘nu làmpu
13. Chi ti vò ìj stòrtu
14. Ci pòij minà cu ‘nà màzza!
15. Cu di shchìna e cu di pèttu, tùtti tèninu ‘nu difèttu
16. Cu l’amìci pàttu, cu li parènti cuntràttu
17. Cunga patìsci, po’ cumpiatìsci
18. Cu nun bbò fatigà, sbìrru o mònacu s’àdda fa
19. Da li vòij pàrati dannànti, da li mùli pàrati darèri, da li parènti dannànti e darèri
20. Dàmi ‘ssì quattr’òssa
21. Dòppu li cunfètti ijéssinu li difètti
22. Fèmmina figghijàta e vìnu travasàtu, pi quaranta ijùrni nunn’àna ijèssi tuccàti
23. Giùgnu chijuvùsu, massàru piducchijùsu
24. Gùnu nun bbàli e l’àvutrhu nun sèrivi
25. Ijàvuzati cùlu e sériviti patrùni
26. Ijé ggùnu chi paparìja!
27. Ijé mègghiju ìjni addù lu patùtu c’addù lu sapùtu
28. Ijé nàtu, criscijùtu e pascijùtu a Murumànnu
29. Ijé ‘nu/a ciùcciu/a di fatìga
30. Ijé spiccicàt’a lu pàtrhi!(a la mamma)
31. La buffétta trhiculìja
32. L’acqua di giugnèttu ti shcashcija lu pèttu
33. La gaddrhìna si spìnna quànnu ijè mòrta
34. La fèmmina chi nun si spòsa rimànni sèriva di ‘ncàsa
35. La fèmmina, quànnu ijé bèddrha di natùra, chijù cèssa va e cchijù bèddrha pàri
36. L’avulìva di cu ijè, la ghijànna addùnga ijé
37. La/u zampèra sutt’a li pèdi
38. L’è arrivàtu a la rìcchija
39. L’è minàtu ‘ncàpu cum’a lu scurzùni
40. Li cumpìnu ‘nù pijattìnu!
41. Li fèmmini bèddrhi su’ ancòra guardàti quànnu li brùtti su’ già maritàti
42. Li stintìni s’éranu fàtti a mazzacòrda!
43. L’òssu vècchiju cònza ògni pignàta
44. Lu vèntu di màrzu pòrta l’addùru di la primavera
45. Manijàmuni!
46. M’è ijttàtu lu pìcciu
47. M’è sapùtu di lu pìcchi, nunn’è arrivàtu mànc’ a li gànghi
48. Mi la fàij l’occhijatùra ca m’ànu pigghijàt’ adòcchi?
49. Mìnti, mìnti, nun ti f’àccrancà la mànu!
50. Mò abbùshcasi!
51. Mò stùijati lu mùssu, ca da mìa nun ci ‘ncàppasi chijù nnénti
52. Mò tìnni vènisi a li paròli mèij
53. Natàli a lu barcùni, Pàsca cu lu tizzoni
54. Nun ci vò ‘nénti pi rimànni ‘mpìntu
55. Nunn’è lìnnu pi fa crùci
56. Nun m’à lassàtu di pédi!
57. Nun mi nnì putìa scastagnà
58. Nun pigghija ricéttu
59. Nùri e dònni, timpèsti e grànnini
60. O quìssu o càzzi
61. Oramài ràga li pédi!
62. Pìlurùssu, pìlutrìstu, nun la pirdòna mànc’ a Cristu
63. Pòvur’ a quìddrha càsa addù si dìci sèmpi “vàcci tu”
64. Quànnu lu prèssicu matùra, lu ijùrnu cu la nòtti s’ammisùra.
65. Quànnu pòij, frìca e fricatìnni
66. Quiddhra fèmmin’ a mìja mi fa sàngu
67. Quìssu da zìnnu zìnnu s’è mangijàtu pàn’ e vùrpa
68. Quìssu nun ci mòri ‘ntrhò lu lèttu
69. Sànta Bàrbara rilucénti, salivànni da làmpi, tròn’ e vénti
70. Scijàcqua Ròsa e bbìvi Gnèsa
71. S’è ijucàtu pura li cavuzunéddrhi!
72. Si l’è abbascijàti li cavuzùni!
73. Su’ l’urtimi strhépiti!
74. Vàsa ‘ntèrra
75. Vvò’ stà sèmpi ‘nzùpra ‘nzùpra cum’a l’ògghij
76. Addù trhàsi lu currìvu nun c’è pàci fin’a chi gùnu ijé bbìvu
78. A’gghiju vìstu li stìddhri
79. A lu màlu zappatùru si smànica sémpi la zàppa
80. A lu mircàtu, o tìrasi o t’ànu frìcàtu
81. Annu nivùsu, ànnu fruttùsu
82. Cèlu stiddrhàtu, cràij assulicchijàtu
83. C’eranu li càrti da ijèssi!
84. Cèrti vòti pùra ‘nu fìssa ti ijàpri la mènti
85. Cu chjiù ni sàpi chjiù ni cùnta
86. Cu lu ‘ngàgnu si fa’ pirdènza e nò guadàgnu
87. Cunga mègghiju zàppa la vìgna mègghiju vignìgna
88. Cùnga pàrla daréri, daréri ijé tinùtu
89. Da lu màlu pagatùru ‘ncàppa quiddrhu chi ppòij
90. Da ‘na carcàra di fòcu (Amore passionale) rimànni sùlu cìnnira
91. Da lu pòviru e da lu malàtu si n’arràssa lu parintàtu
92. Dòppu la térza mashcuràta o ‘na chjiòppita o ‘na nivicàta
93. Fa rìcchija di mircànti
94. Gàtti e càni fìgghijanu dòppu nòvi simmàni
95. Ijé la gànga ca rèij la gàmma
96. Ijétta fòcu da li nàschi.
97. La gaddrhìna chi camìna si ricògghij cu la vòzza chìjna
98. La ràggija di la sìra stìpala pi la matìna
99. La ricadìa ijè chjiù brùtta di la malatìa
100. La shcuppétta pur’a sacchétt’annétta
101. La vicchjiàia ijè ‘na carògna, ma pi cu nun c’arriva ijè ‘na vrigògna
102. La zappata di ìjnnàru ìjnghij lu panàru
103. Li vìzij ti tiran’ a capìzza
104. Lu cignàli lu pòi sbarà a li vaddrhùni, lu crapiòlu a li timpùni
105. Lu cirivéddrhu ijé ‘nu vélu di cipùddrha
106. Lu ciucciu chi ràgghija vò la pàgghija
107. Lu fhijurìtu di cùlu fa cchijù dànni di nu tirramòtu
108. Lu(a) piccinìnnu(a) ijé scangijàta la nòtti pi lu ijùrnu
109. Lu povir’arriccùtu si scòrda préstu d’addùnni ijè bbinùtu
110. Lu prìmu amùri làssa ‘na chijàga a lu còri
111. Mò t’allìsciju lu pìlu
112. Nunnavìssisi pigghijàtu capìcchiju
113. Nun ti ci mìndi ‘ndrò ‘ssì pìri cotulàti e nun tinni pigghjià pùrghi ‘nsalùti
114. Pèdi a lu càvudu e càpu a lu frìscu
115. Pùra li sfuttùti vànu ‘mparavìsu
116. Quànnu si fànu li càngij gùnu rìri e n’àvutru chjiàngi
117. Quìss’ è pigghjiàtu vènt’ì tavèrna!
118. Quìssu càca alèrta
119. Requiemmatèrna: mò ìjddru a la fòssa e noi a la tavérna!
120. Si sapéra la shchétta quànti ni pàssa la maritàta, pi nun si spusà si déra sémpi malàta
121. Si scòntrhasi nu Ghijegghhiju e nu lùpu, sbàr’a lu Ghijégghiju e làssa ìj lu lùpu
122. Sparàgna e cumparìscisi
123. Stìpati la pèzza pi quànnu ijèssi lu pirtùsu
124. Tènisi n’cùl’ a Màrzu si li pècuri nun su’ ancòra a lu ijàzzu
125. Ti pònu caccià da lu piàttu ma nò da lu parintàtu
126. Vùcca amàra, fèli ijètta
127. Zuccaréddhru (al ruttino)/Crescisàntu (allo starnuto(trhighjìddhru) dei bimbi)
128. Zùmba cum’a nu grìddhru
Frìschi frìschi
129. Acqua dannànti e fòcu a li carcàgni
130. Acqua, fòcu e pàni nun si nèganu mancu a li càni
131. Aij ammazzàtu lu pòrcu e ti l’aij appicàtu, ma di l’amìci tòij ti si scurdàtu.
132. A la màla vicìna, scutèddrha chìjna
133. A lu vòij salivàggiju còrda cchijù lònga
134. A piàttu cummigghijàtu nun ci pònu lì mùschi
135. A Sàntu Bbiàsi da quàcchi pirtùsu lu sòli cumincij’a trhàsi
136. Canàti, shculòma di pignàti
137. Cànta cùlu quànnu sì sùlu, ca si sì accumpagnàtu rimànnisi sbrigugnàtu
138. Cumbinàijmu pi la carrètta e mò scijuddrhàmu pi lu vurpìli?
139. Cùng’a la mugghijèri vò varamènti bbèni, tàrdu và e prèstu vèni
140. Cùnga càngija pinzàta ògni mumèntu, pàri ca fà ma nun cunchijùdi nènti
141. Cùnga nun sàpi abballà, nun si mintìssi mmènzu
142. Cùnga nun sapi fa, sàpi sùlu criticà
143. Cùnga nun si cuntènta di lu pòcu nun po’ mài mòri rìccu
144. Cùnga sa fa, lu fa, cunga nun sa fa, mastrhìja
145. Cùnga si pìgghija ‘na fèmmina sènza nènti, fin’a la mòrti sìnni pènti
146. Cùnga spìnna pi l’amùri nun sènti mài dulùri
147. Cùnga stàni a la sprànza di l’àvutrhi e nun cucìna, la sìra si cùrca dijùnu
148. Cùnga tèni mistèri a li màni nun li mànca màij lu pàni
149. Cùnga va ‘ngìru e s’accàtta ògni còsa, s’àdda vènni pùra li ciramìli di la càsa
150. Dicìa zà Nunziàta, po’ cchijù lu malòcchiju ca ‘nà shcuppittàta
151. Di risàti e di sàli lu trhòppu fa sèmpi màli
152. Fòcu di cèrsa, vìnu di trhe anni, fèmmini di vintànni: l’òmmini càmpa centànni
153. Furtùn’e càvuci ‘ncùlu vijàtu a cu ni tèni
154. Ijégu fàzzu cùm’a lu picòzzu, m’arràngiju quànnu pòzzu
155. Ijé mègghiju ‘nu màlu matìnu ca ‘nu màlu vicìnu
156. Ijé ‘na limasùrda!
157. Ijé ‘nu piducchijùsu, chijàngi pùra cu la mìnna ‘mmùcca
158. L’amùri cumìncia cu li cànti e finisci cu li chijànti
159. La mègghija paròla ijé quìddrha chi nun si dìci
160. L’avulìvu pìgghija quànnu ijé mòrtu e quànnu ijé bbìvu.
161. La zilòna nun si ‘mpàura nì di grànnini e nì di trhòni
162. L’èrtu, la cantìna e lu cùnnu càccianu l’òmmini da lu mùnnu
163. Li finèstrhi di lu paìsi tèninu tùtti li rìccchij tìsi
164. Lìnna tagghijàta a luna criscènti, chìjna di càmuli e nun pìgghija annènti
165. Li lìnna ti cavudìanu sèmpi, quànnu li cògghisi, quànnu li spàccasi e quànnu li vrùscijasi
166. Lu ijùrnu di Sàntu Bbiàsi, cu tèni lìnna dafòra si li trhàsi
167. Lu lèttu, lu foculàru, lu cucinà e la chijàzza fànu l’òmmini di malarràzza
168. Lu màstrhu ijé màstrhu, ma lu patrhùni ijé capumàstrhu
169. Lu vìnu e l’amìci nunnàna ijèssi frìschi
170. Lu carciòfulu si spìnna a fògghija a fògghija
171. Lu frìddu a cu sta bbòno lu scutulìa, a cu sta malamènti si lu carrìa
172. Lu vìnu fa sàngu e la fatìga fa ijìttà lu sàngu
173. Nì trhòppu dùci, ca siddrhanò ti sùcanu, nì trhòpp’amàru, ca siddrhanò ti spùtanu
174. ‘Ngàsa addù ci stàni la màmma cu la fìggijà, la nùra ijè mègghiju ca trhòv’a cu si la pìgghija
175. ‘Ntèmpu di mùstu, fà lu pìditu ijùstu, e si bbònu lu sài fà, l’àstrhicu àdda triculià
176. Nun ci vònu pinzèri ‘ntrhò lu lèttu e màncu abbògghija rispèttu
177. Ovu di ‘n’ùra, pàni di ijurnàta, vìnu di ‘nànnu e guagliòna di vint’ànni
178. Quànnu ijéramu zìti, caramèlli e ciculàti, mò chi sùmu spusàti, pànicòttu e pirramàti
179. Quànnu la fèmmina chijàngi, ijé sùlu ‘nchijòstrhu pi ti tìngi
180. Quìssa trhòva sèmpi la pèzz’a culùri
181. Quìssu ijé gùnu ch’arrìva sèmpi a vangèlu vutàtu
182. Quìssu nun pìgghija màij ricèttu
183. Povurèddrhu, sicùru l’ànu fàttu ‘na magarìja!
184. Scùra ggòij e vèni cràij
185. Si bbòij fa nu bbònu camìnu vìviti prìma nu bicchèri di vìnu
186. Si tènisi pàn’e vìnu, nun ‘mmidià lu vicìnu
187. Sòrdi ‘mpristàti, nimìci accattàti.
188. Stàtti sèmpi luntànu da li guàij e pùra da cu nun rìri màij
